Przyczyną pożarów są najczęściej niesprawne instalacje, ale zdarzają się pożary spowodowane przez przeciążenia prądowe w instalacjach pozornie sprawnych. Bezpieczeństwo eksploatowanych instalacji elektrycznych w dużej mierze zależy od poprawnego ich zaprojektowania. Jako podstawę poprawnie zaprojektowanej instalacji elektrycznej należy przyjąć właściwy dobór przewodów i ich zabezpieczeń co niekiedy nie jest przestrzegane przez domorosłych elektryków wykonujących instalacje bez odpowiedniej wiedzy jak i uprawnień .
Przewód elektryczny zabezpieczony urządzeniem przeciążeniowym o prądzie znamionowym nieskorelowanym z prądem przewodu dopuszczalnym długotrwale grozi przeciążeniem, które w przypadku długiego czasu trwania może spowodować zapalenie się izolacji. Powszechnie stosowane do ochrony przeciwprzepięciowej ograniczniki przepięć przyłączone do instalacji przewodem o zbyt małym przekroju, w czasie wyładowania atmosferycznego lub przepięcia łączeniowego mogą przepuścić prąd o wartości wystarczającej do zapłonu izolacji przez co o pożar już nie trudno.
Postępująca degradacja izolacji wskutek starzenia traci swoje właściwości, które skutkują zwiększonymi prądami upływu. W przypadku układania przewodów na podłożu palnym prądy mogą doprowadzić do zapalenia się tego podłoża lub izolacji. Często jako przyczynę pożaru podaje się zwarcie w instalacji elektrycznej. W przypadku zwarcia w instalacji poprawnie zaprojektowanej i właściwie eksploatowanej, zabezpieczenia powinny w krótkim czasie przerwać przepływ prądu, powodując neutralizację zjawiska.
Sytuacje, z jakimi spotykamy się na co dzień, są zupełnie inne. Zabezpieczenia zainstalowane w instalacjach posiadają znacznie większą wartość niż zabezpieczane przewody, co podczas eksploatacji skutkuje przeciążeniami doprowadzającymi do zapalenia się izolacji. Brak okresowych badań stanu izolacji w instalacjach powoduje niekontrolowany proces starzenia, który skutkuje nadmiernymi upływami prądów doziemnych. Duży wpływ na bezpieczeństwo pożarowe mają wyższe harmoniczne, które w dobie eksploatacji odbiorników nieliniowych występują w każdej instalacji elektrycznej. Powodują one przeciążenia przewodów oraz silne zakłócenia różnych urządzeń.
Bardzo istotne jest dobranie właściwych zabezpieczeń przewodów i kabli. Problematyka doboru zabezpieczeń przeciążeniowych oraz zabezpieczeń zwarciowych przewodów i kabli niskiego napięcia jest związana z ich roboczą i zwarciową obciążalnością cieplną. Pierwszym krokiem jest ustalenie wartości spodziewanego prądu obciążenia IB, który stanowi podstawę doboru prądu znamionowego zabezpieczenia oraz wstępnego doboru obciążalności długotrwałej Iz przewodu. Drugim krokiem jest dobór prądu znamionowego i/lub nastawczego zabezpieczenia nadprądowego w taki sposób, aby wytrzymały prąd IB spodziewanego obciążenia oraz prądy załączeniowe, będące prądami normalnego użytkowania. Trzecim krokiem jest dobór przekroju przewodu w taki sposób, aby spełniał on wymagania w zakresie wytrzymałości mechanicznej, obciążalności cieplnej długotrwałej i zwarciowej, dopuszczalnego spadku napięcia oraz warunki ochrony przeciwporażeniowej zgodnie z wymaganiami normy PN-HD 60364-4-41:2009 Instalacje elektryczne niskiego napięcia.
